QOQNOOS ققنوس - YOU CAN’T BURN WOMEN MADE OF FIRE

Qoqnoos brandt. De vlammen likken aan haar veren, uit haar snavel klinkt haar lied. De tijd is aangebroken voor dit wezen, wier stem volgens de Iraanse mythologie andere vogels doet verstommen. De vlammen klimmen hoger, worden een met Qoqnoos’ roodoranje veren. Het vuur omarmt haar en haar vleugels schroeien, totdat er slechts rook is en alleen de echo van haar stem nog klinkt. Maar uit de as herrijst Qoqnoos, om over duizend jaar opnieuw te sterven.

Sinds een paar maanden vindt de grootste feministische beweging van deze tijd plaats in Iran, waar mensen massaal de straat op gaan sinds de dood van de Koerdisch-Iraanse Jina Mahsa Amini. Met de leus ‘Jin Jîyan Azadî / Zan Zendegi Azadi’ (Vrouw Leven Vrijheid) wijzen ze de hele wereld erop dat er geen vrijheid bestaat zonder dat ook vrouwen vrij zijn. Vanuit Nederland volgt fotograaf en filmmaker Tina Farifteh de protesten in haar moederland.

Verzet is geen enkele Iraanse vrouw vreemd; al eeuwenlang vechten vrouwen en de LGBTQIA+ gemeenschap elke dag weer tegen alle vormen van onderdrukking en voor gelijke rechten. De beweging die we nu zien is een culminatie en tegelijkertijd een voortzetting van jaren van protest. Soms is het verzet subtiel, onzichtbaar, stil en rekt millimeter bij millimeter de grenzen op. Soms is het verzet ontwrichtend, vindt het zijn weg in een uitbarsting naar buiten. Wie de nooit uitdovende leuzen en strijdliederen hoort, weet: deze vrouwen, gemaakt van vuur, kun je niet verwoesten. 

Met Internationale Vrouwendag in het vooruitzicht vroeg de Melkweg aan Farifteh om de meest relevante feministische beweging van de afgelopen periode een plek te geven in de Melkweg Expo. Farifteh cureerde werken van vrouwelijke kunstenaars uit Iran en de Iraanse diaspora. In de expositie zijn videokunstwerken, foto’s, installaties en multimediawerken opgenomen van meerdere Iraanse vrouwelijke kunstenaars: Elnaz Assar, Niloofar Azimian, Tina Farifteh, Golshan, Sara Kazemimanesh, Nastaran Razawi Khorasani (in samenwerking met Davy Pieters), Afsaneh Ghafarian Rabe’I en Newsha Tavakolian.

De strijd voor gelijke rechten is nooit gestreden; vrouwen- en mensenrechten zijn niet absoluut en elke generatie weer is verantwoordelijk voor het behoud ervan. Farifteh hoopt dat deze expositie bij kan dragen daaraan, dat Qoqnoos een inspiratie kan zijn voor alle vrouwen om hun eigen vorm van verzet te vinden en om het vuur altijd brandend te houden.